ŽENSKI POKRET U SRBIJI
Počeci feminizma – Ženski pokret u Beogradu, Zagrebu, Ljubljani
Lepa Mlađenović
U državi koju sad imenujemo kao bivša Jugoslavija, feminističke inicijative i grupe pokrenute su krajem sedamdesetih. Naučni radovi na sociološkim i antropološkim međunarodnim seminarima bili su podsticaji za komuniciranje između naučnica koje su izučavale dimenzije diskriminacije žena: Silva Mežnarić, Blaženka Despot, Anđelka Milić….
Uz organizacioni rad žena iz sva tri glavna gada, 1978 nastao je prvi Međunarodni feministički skup DRUG-CA ŽENA, u Beogradu. Skup je bio prekretnica za feministkinje i istoriju civilnog društva u osnivanju u tadašnjoj Jugoslaviji. Biljana Kašić, predavačica Ženskih Studija u Zagrebu smatra da su ove inicijative zapravo tada bile prvi pokušaji izumljivanja civilnog društva. Ekspertkinje koje su radile na ovoj, već istorijskoj, konferenciji bile su: Lidija Sklevicky, Rada Iveković, Slavenka Drakulić, Vesna Kesić, Ruža First, Đurđa Milanović, Gordana Cerjan Letica iz Zagreba, Nada Ler Sofronić iz Sarajeva, Žarana Papić, Sonja Drljević, Jasmina Tešanović, Dunja Blažević, Lina Vušković, Sofija Trivunac, Lepa Mlađenović, Vanda Krajinović iz Beograda, i mnoge druge.
Učesnice iz Italije, Francuske i Velike Britanije bile su poznate feministkinje i javne ličnosti: Christine Delphi, Diana Leonardh, Dacia Maraini, Carla Ravaioli, Elisabetta Rasy – tako da je diskriminacija žena postavljena prvi put kroz činjenice koje se nisu ulepšavale, koje su sekle ideologiju o „ravnopravnosti polova u samoupravljanju“ i nisu bile prijatne. Feministkinje koje su vodile debate nisu dozvoljavale ni kominističkim ni muškim ideologijama da dominiraju i da onda potčinjavanje žena transformišu, koa svaki put do tada, u senatimantalno putovanje ili ili „jednakost polova u samo-upravljanju“. Po prvi put „ŽENSKO PITANJE“ je postalo subjekt ozbiljnih debata, pitanje diskriminacije, a ne jedna marginalna tema pod tačkom ‘razno“ – zbog svih ovih razloga kraj skupa organizatorke je sačekao sa nizom otvorenih i prikrivenih pritisaka iz Saveza komunista.
Nakon skupa, u Zagrebu je nastala Ženska sekcija Sociološkog društva Sveučilišta u Zagrebu pod naslovom „Žena i društvo“.
Sekcija je pokretala diskusije i javne tribine, i bila je inspiracija za daljnje ženske inicijative. Uz podršku iz Zagreba, u Beogradu je osnovana sasvim slična inicijativa sa istim imenom, „Žena i društvo“ pri SKC-u, 1980. pre svega Tribina za diskusije. U Ljubljani, prva ženska grupa LILITH nastaje 1985, a prva lezbejska grupa Lilith LL 1987.
Potreba za povezivanjem aktivistkinja je bila sve veća i tako je Prvi jugoslovenski feministički skup održan 1987 u Ljubljani. Skup je pokrenuo vrednosti sestrinjstva, razmene, podrške ženskom aktivizmu, razmatranja o ženskoj umetnosti i kulturi, prvi radni sastanak o lezbejstvu…. Nakon toga, još tri jugoslovenska feministička skupa održana su u Zagrebu i Beogradu, a poslednji, sa naslovom „Good girls go to heaven, bad girls go to Ljubljana“ održan je u Ljubljani 1991, u proleće, upravo pre početka rata.
Druga prekretnica za razvoj feminizma i ženskog pokreta su datumi osnivanja SOS telefona za žene i decu žrtve nasilja. Nakon prvih deset godina razrađivanja i duskusije o dimenzijama potčinavanja žena, pojavile su se aktivistkinje koje su imale potrebu da krenu da rade sa ženama direktno. Feministkinje su uvidele da je muško nasilje nad ženama jedna tranzverzala kroz sve živote žena i da zapravo ženske servise za žene treba počinjati od SOS telefona koji će dati prostora ženama koje su preživele nasilje da imaju svedokinje i da im se veruje.. Prvi SOS telefon je nastao u Zagrebu 1988, drugi u Ljubljani 1989 i u Beogradu 1990. SOS telefoni su imali identična imena, prve instruktaže radile smo zajedno, pravila rada i principe diskutovale smo u istim radionicama, na prvim ženskim kampovima letovale smo skupa – razmene iz kojih smo tada učile jedna od druge inicirale su dragocenost feminističke politike solidarnosti u vreme ratova i režimskih politika nacionalističkog isključivanja drugih.
Početak rata, inicijative u Beogradu
Kada su leta 1991 stigle prve vesti o tome da su vojnici JNA ubili par slovenačkih vojnika a kasnije i hrvatskih – u Beogradu se ženska scena upravo razvijala. Nakon što su aktivistkinje Feminističke grupe „Žene i društvo“ 8 marta 1990 osnovale SOS telefon za žene i decu žrtve nasilja, nastao je Beogradski ženski lobi, zatim Ženski parlament, Ženska partija ŽEST.
Vesti sa fronta podelile su mnoge aktivisktinje na one koje su preuzele novi identitet Srpkinja, i onih koje su to i dalje odbijale, pored toga podele su se koncentrisale oko pitanja da li bi u slučaju napada u samoodbrani pucale ili ne.
Oktobra 1991 osnovana je ženska anti-ratna grupa ŽENE U CRNOM PROTIV RATA koja za cilj ima pre svega suprostalvjanje srpskom režimu i njegovoj odgovornosti za ratove u državama bivše Jugoslavije. Do Dejtonskog sporazuma, grupa mirovnjakinja stajala je svake srede na Trgu Republike kako bi izložile svoje telo i pokazale da se ne slažu, da su protiv. Protiv srpskog režima, rata, nasilja nad ženama. Trenutno, Žene u crnom stoje u crnom i ćutanju jednom mesečno.
Nakon „92 u Srbiji, Vojvodini i Crnoj Gori nastaje više od pedeset ženskih ne-vladinih organizacija.
Preuzeto sa sajta Autonomnog ženskog centra